Mới đây, Bộ Công Thương tổ chức Hội thảo “CPTPP – Cơ hội mở rộng thị trường châu Mỹ cho hàng xuất khẩu Việt Nam”. Hội thảo được tổ chức kết hợp hình thức trực tiếp và trực tuyến, nhằm nhìn lại chặng đường hai năm thực thi Hiệp định và tác động đối với việc phát triển thị trường tại các nước thành viên CPTPP thuộc khu vực châu Mỹ.

Tại Hội thảo, các chuyên gia đã đưa ra những phân tích, nhận định, giải pháp để giúp các doanh nghiệp Việt Nam kết nối với các doanh nghiệp, nhà nhập khẩu nước ngoài, để từ đó có thể xây dựng chiến lược tiếp cận thị trường, chiến lược kinh doanh bài bản hơn, tận dụng những ưu đãi đang có với các nước thành viên CPTPP, đa dạng hóa mặt hàng và thị trường xuất khẩu tại khu vực châu Mỹ, đặc biệt trong xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu và ưu tiên phục hồi, duy trì phát triển kinh tế trong và sau đại dịch của các quốc gia hiện nay.

CPTPP mở đường cho xuất khẩu hàng Việt sang thị trường Châu Mỹ

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải cho biết, Hiệp định CPTPP được coi là bước ngoặt quan trọng tạo ra xung lực mới để thúc đẩy hợp tác thương mại - đầu tư giữa Việt Nam và các nước đối tác nói chung và các nước châu Mỹ nói riêng.

Năm 2020 vừa qua, trong bối cảnh cả thế giới đang trải qua một năm đặc biệt với nhiều biến động và suy thoái, dịch bệnh Covid-19 gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới toàn cầu, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam sang khu vực châu Mỹ vẫn đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ, trở thành điểm sáng trong trao đổi thương mại của Việt Nam với các nước trên thế giới.

Cụ thể, năm 2020, tổng kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và châu Mỹ đạt gần 111,5 tỷ USD, tăng 16% so với năm 2019; trong đó xuất khẩu đạt 89,7 tỷ USD, tăng 21,7% và chiếm tỷ trọng 31,7% trong tổng xuất khẩu của Việt Nam.

Trong số 11 thành viên tham gia CPTPP, có bốn nước thuộc khu vực châu Mỹ là Canada, Mexico, Chile và Peru, trong đó, Canada, Mexico và Peru là ba nước mà lần đầu tiên Việt Nam có quan hệ hiệp định thương mại tự do (FTA). Đây cũng là những quốc gia có cam kết cắt giảm tỷ lệ thuế quan rất cao cho hàng hóa Việt Nam ngay khi CPTPP có hiệu lực, như Chile (95%), Canada (94,9%), Peru (81%) và Mexico (77%).

Sau hai năm CPTPP đi vào thực thi, kim ngạch xuất khẩu sang hai quốc gia đã phê chuẩn CPTPP là Canada và Mexico đã tăng trưởng mạnh mẽ, lần lượt đạt 4,4 tỷ USD (tăng 45%) và 3,17 tỷ USD (tăng 41%) so cùng kỳ năm 2018. Các thành viên còn lại dù chưa phê chuẩn hiệp định nhưng cũng chứng kiến tốc độ tăng trưởng rất nhanh, như Chile 30% và Peru 21% so năm 2018.

Với Mexico, tỷ lệ doanh nghiệp hưởng ưu đãi thuế quan CPTPP là 26%. Ông Lưu Vạn Khang - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Mexico thông tin, xuất khẩu hàng hóa sang thị trường Mexico có sự bật tăng mạnh trong hai năm đầu tiên Hiệp định CPTPP có hiệu lực.

Ông Khang cho biết, xuất khẩu bình quân của Việt Nam sang Mexico tăng 19% trong năm 2019-2020. Năm 2019, xuất khẩu sang Mexico đạt 2,83 tỷ USD, tăng 26% so với 2018; sang năm 2020 đạt 3,17 tỷ USD, tăng 12,2%. Ba tháng đầu năm 2021, Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Mexico tăng 17% so với cùng kỳ năm 2020, đạt 931 triệu USD.

Đại diện doanh nghiệp Winbridge Business Group đến từ Mexico chia sẻ, trong khoảng 10 năm trở lại đây, giao dịch thương mại song phương giữa Mexico và Việt Nam đã có sự tăng trưởng rất mạnh, đặc biệt là chiều nhập khẩu của Mexico từ Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, Mexico có thể được coi là thị trường đầy tiềm năng, là cửa ngõ lớn để nhập khẩu hàng hóa Việt Nam khi xâm nhập vào thị trường khu vực châu Mỹ.

“Sau khi Việt Nam và Mexico cùng tham gia vào CPTPP, chính phủ hai nước cũng đã có rất nhiều những sáng kiến để tăng cường thúc đẩy hơn nữa sự tiếp cận thị trường lẫn nhau. Mexico đưa ra những giải pháp hỗ trợ về hậu cần, bao gồm về các vấn đề về pháp lý cũng như tư vấn kế toán tài chính nhằm giảm chi phí và giảm thời gian cho DN hai bên. Hiệp định CPTPP đang tạo ra những cơ hội rất lớn để thúc đẩy thương mại giữa hai nước, mở ra cơ hội kinh doanh và cơ hội mở rộng thị phần cho các DN”, đại diện Winbridge Business Group phát biếu.

Còn tại Canada, đây là thị trường có tỷ lệ doanh nghiệp từng tận dụng được ưu đãi thuế quan CPTPP cao nhất với 50%, doanh nghiệp từng xuất nhập khẩu với CPTPP có ít nhất 1 lô hàng xuất/nhập khẩu được hưởng lợi từ cam kết này. Tham tán Thương mại Việt Nam tại Canada Đỗ Thị Thu Hương nhận định, Canada là thị trường khá tiềm năng cho hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam.

“Xu hướng tiêu dùng của thị trường Canada rất đa dạng, bởi vì đây là một đất nước có sự tồn tại của rất nhiều người châu Á, nên nhu cầu về các sản phẩm tiêu dùng nói chung và của Việt Nam nói riêng vô cùng phong phú. Canada cũng đang theo đuổi chính sách tự do hóa thương mại và đa dạng hóa thương cho nên đây là tiềm năng lớn mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể tiếp cận”, bà Hương cho biết.

Cũng theo bà Hương, sau khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực và đặc biệt trong thời gian đại dịch, các doanh nghiệp Canada đã gia tăng sự quan tâm đến thị trường Việt Nam. Việc tham gia CPTPP cũng khiến các doanh nghiệp Canada tin tưởng hơn đối với hàng hóa của Việt Nam khi hai quốc gia cùng theo nguyên tắc chung. Hơn nữa, Canada đang đẩy mạnh chính sách đa dạng hóa thương mại nên các doanh nghiệp cũng cần thêm những nguồn cung mới khác nhau để phân tán rủi ro. Vì thế, Việt Nam đã nổi lên như một điểm sáng trong các lựa chọn của doanh nghiệp Canada khi tìm nguồn cung hàng hóa và địa điểm sản xuất.

Tận dụng cơ hội cho hàng Việt chinh phục thị trường Châu Mỹ

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải nhận định, bên cạnh những điều kiện thuận lợi, cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam và các đối tác trong CPTPP và khu vực châu Mỹ vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức trong hợp tác kinh doanh, như khoảng cách địa lý xa xôi, chưa có tuyến vận tải hàng hóa và hành khách trực tiếp, sự khác biệt về ngôn ngữ, và việc thiếu thông tin cập nhật về tiếp cận thị trường.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng đang gặp một số khó khăn trong việc đáp ứng tiêu chuẩn xuất xứ, vấn đề chất lượng, đáp ứng tiêu chuẩn của thị trường...

Để tăng cơ hội cho các DN Việt Nam mở rộng thị trường xuất khẩu vào châu Mỹ, bà Đỗ Thị Thu Hương - Tham tán Thương mại Việt Nam tại Canada lưu ý, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động hơn nữa trong việc nắm bắt những ưu đãi trong khuôn khổ của CPTPP. Đặc biệt là những ưu đãi thuế nhập khẩu có thể tác động trực tiếp đến cơ chế giá giữa người mua và người bán nên coi đó là cơ sở để đàm phán với đối tác.

Đối với thị trường Hoa Kỳ, ông Dustin Daugherty, Giám đốc Phát triển kinh doanh Bắc Mỹ Dezan Shira & Associates cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam cần quan tâm tới quy tắc xuất xứ của hàng hóa, hàm lượng giá trị của nội khối, quy định liên quan tới tính toán, nguyên tắc cộng gộp…

Doanh nghiệp Việt Nam muốn đưa hàng hóa vào thị trường Hoa Kỳ và tận dụng ưu đãi không dễ dàng. Vì không chỉ đơn giản vận chuyển hàng hóa đến Mexico, Canada… sẽ được nhận ưu đãi thuế ngay mà thị trường Mỹ quy định với các mặt hàng rất cụ thể, không đơn giản chỉ đóng gói mặt hàng mà phải tạo giá trị gia tăng thì mới xuất vào Hoa Kỳ để hưởng ưu đãi được. Vì vậy, doanh nghiệp phải phân tích kỹ lưỡng về quy tắc xuất xứ, xác định mức độ khó khăn và giá trị thu lời sau khi phân tích chi phí và lợi ích…

Ông Dustin Daugherty cũng cho biết, hiện chưa có tuyên bố cụ thể nào về tương lai CPTPP với Hoa Kỳ, tuy nhiên, Việt Nam có thể tận dụng những cơ hội ở CPTPP để có “đường vòng” đến thị trường Hoa Kỳ trên cơ sở doanh nghiệp có sự đầu tư nghiêm túc để tăng giá trị cho sản phẩm.

Theo bà Nguyễn Cẩm Trang, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, đáp ứng tiêu chuẩn xuất xứ là một trong những điều kiện tiên quyết để hàng hóa của chúng ta được hưởng các ưu đãi thuế quan từ CPTPP hay các FTA. Tuy nhiên, để đạt được yêu cầu này vẫn còn một số khó khăn, nhất là đối với các mặt hàng có lợi thế của Việt Nam như dệt may. Ngoài ra, yêu cầu về chất lượng cũng là một vấn đề đặt ra, đặc biệt là cho các mặt hàng nông sản cũng là thế mạnh của chúng ta.

Bên cạnh đó, việc các doanh nghiệp nắm bắt được các cam kết ưu đãi thuế quan trong CPTPP cũng là một điều kiện quan trọng để tận dụng cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu. Song theo một khảo sát mới đây của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), phần lớn các doanh nghiệp đã “nghe đến” hiệp định này, nhưng số doanh nghiệp “nắm sâu, hiểu rõ” chỉ chiếm số lượng rất nhỏ.

Do đó, để tận dụng hiệu quả CPTPP, theo bà Trang, cần các giải pháp mạnh hơn và mới hơn nữa. Về phía cơ quan quản lý nhà nước, đó là nâng cao hiệu quả công tác thực thi, tiếp tục rà soát các văn bản quy phạm pháp luật, và đặc biệt là cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, vì đây là tiền đề tạo thuận lợi cho sản xuất, kinh doanh, cũng như xuất khẩu của doanh nghiệp.

Ngoài ra, công tác thông tin cần tiếp tục được chú trọng, trong đó cần cung cấp thông tin liên quan đến các cam kết, các ưu đãi thuế quan và các quy định về quy tắc xuất xứ theo hướng chuyên sâu hơn nữa, đi vào từng thị trường, từng mặt hàng cụ thể, với những tập huấn chuyên biệt để có tác động rõ rệt hơn đối với các đối tượng cụ thể. Thêm vào đó, thông tin về thị trường nhập khẩu liên quan đến thị hiếu, dung lượng và đặc biệt là các chính sách quản lý của thị trường nhập khẩu cũng cần được cung cấp đến các doanh nghiệp để định hướng các hoạt động sản xuất, kinh doanh của mình.

Ông Phạm Cao Cường, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu châu Mỹ, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cho rằng, phần lớn các doanh nghiệp của chúng ta hiện nay đều là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, cho nên cách tiếp cận thị trường đối với các doanh nghiệp Việt là điều rất quan trọng. Bởi vậy, ngoài việc các doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt thông tin về dịch chuyển chuỗi cung ứng của các nước để tự chủ trong việc tìm và tiếp cận các chuỗi cung ứng, nhằm bảo đảm cho nguồn xuất khẩu của mình, các cơ quan quản lý nhà nước cũng cần có thêm các chính sách, chương trình vận động, quảng bá để các thị trường nước ngoài hiểu biết thêm về các doanh nghiệp cũng như các sản phẩm của Việt Nam thông qua các kênh tiếp cận đa dạng, từ đó góp phần nâng cao kim ngạch trao đổi thương mại.