Tại hội thảo về mô hình tổ chức và hoạt động của SCIC do Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Ủy ban) cùng Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đã tổ chức, ông Phạm Tuấn Anh – Vụ trưởng Vụ Tổng hợp - Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp cho biết, thực hiện chủ trương của Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ X về đổi mới, sắp xếp các doanh nghiệp Nhà nước, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 151/2005/QĐ-TTg ngày 20/6/2005 về việc thành lập Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước. Nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết số 60/2018/QH14 của Quốc hội về tiếp tục hoàn thiện và đẩy mạnh việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, đánh giá mô hình hoạt động của SCIC, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 73/NQ-CP. Theo đó, Chính phủ giao Ủy ban báo cáo tổng kết, đánh giá mô hình hoạt động của SCIC.

Theo ông Phạm Tuấn Anh, sau 15 năm thành lập, SCIC đã đạt được nhiều kết quả quan trọng và đáng ghi nhận. Cụ thể, SCIC đã tiếp nhận 1.073 doanh nghiệp với tổng mức giá trị vốn Nhà nước là 30.154 tỷ đồng, chiếm khoảng 2% tổng số vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp. Ngoài ra, từ khi thành lập đến nay, SCIC đã thoái vốn nhà nước tại 1.013 doanh nghiệp với tổng giá trị vốn Nhà nước khoảng 11.516 tỷ đồng, thu về cho nhà nước 48.047 tỷ đồng. Thực hiện chức năng đầu tư, kinh doanh vốn nhà nước, SCIC đã đầu tư vào một số ngành, lĩnh vực có hiệu quả với tổng vốn đầu tư đã giải ngân đạt 28.000 tỷ đồng tính tới thời điểm 31/12/2019. Tuy nhiên, ông Phạm Tuấn Anh cũng nhận định thời gian qua, hoạt động kinh doanh của SCIC còn tồn tại một số khó khăn, vướng mắc liên quan việc tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu tại doanh nghiệp thuộc các Bộ, ngành, địa phương còn chưa đạt kế hoạch đề ra. Đáng chú ý, tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp tiếp nhận còn chậm so với yêu cầu.

Nhằm tiếp tục hoàn thiện mô hình hoạt động của SCIC, ông Phạm Tuấn Anh cho rằng, cần làm rõ một số vấn đề liên quan đến việc xác định ngành, lĩnh vực đầu tư kinh doanh vốn nhà nước của SCIC; khả năng tham gia đầu tư vốn nhà nước vào các lĩnh vực như điện, dầu khí, than - khoáng sản, giao thông, hạ tầng viễn thông; mục tiêu, khuôn khổ pháp lý, cơ cấu tổ chức cũng như hình thức hoạt động.

Ông Lê Song Lai – Phó Tổng giám đốc SCIC cho biết, SCIC chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/8/2006 trong bối cảnh Đảng và Chính phủ chủ trương đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động và sức cạnh tranh của các doanh nghiệp Nhà nước; tách bạch chức năng quản lý nhà nước và chức năng đại diện chủ sở hữu của Nhà nước tại doanh nghiệp; chuyển đổi phương thức quản lý vốn Nhà nước từ mệnh lệnh hành chính sang đầu tư kinh doanh vốn. Theo đó, Nhà nước đóng vai trò là cổ đông - nhà đầu tư, hoạt động theo Luật Doanh nghiệp và bình đẳng với các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Trong vai trò là tổ chức kinh tế của Chính phủ, SCIC thực hiện hai chức năng chính bao gồm đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại các doanh nghiệp và đầu tư kinh doanh vốn nhà nước. Nhằm củng cố, phát triển mô hình SCIC, trên cơ sở đánh giá những kết quả đạt được và những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của SCIC, Ban Cán sự Đảng Chính phủ đã chỉ đạo xây dựng, báo cáo và trình Bộ Chính trị phê duyệt Đề án “Tiếp tục củng cố, phát huy vai trò của SCIC”. Tại Kết luận số 78-KL/TW ngày 26/7/2010, Bộ Chính trị đã đánh giá: “Những kết quả hoạt động Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước tiếp tục khẳng định đây là chủ trương đúng đắn của Đảng trong quá trình đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của doanh nghiệp Nhà nước”.

Để đạt được những kết quả quan trọng trong suốt quá trình 15 năm thành lập và phát triển, SCIC đã tích cực, chủ động làm việc với các Bộ, ban, ngành và địa phương để đôn đốc việc chuyển giao doanh nghiệp theo quy định; phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để kịp thời xử lý các vấn đề phát sinh trong quá trình bàn giao doanh nghiệp; phối hợp và tham mưu để Bộ Tài chính ban hành, bổ sung, sửa đổi các thông tư hướng dẫn việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp về SCIC.

Hoạt động đầu tư của SCIC đã được triển khai từng bước, theo hướng thận trọng, gắn với thị trường, đảm bảo định hướng của Chính phủ, tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành về đầu tư, quản lý và sử dụng vốn Nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp và đã đạt hiệu quả tích cực, giúp bảo toàn giá trị và tăng trưởng vốn Nhà nước. Tuy nhiên, xét theo vị thế và tầm ảnh hưởng đem lại, do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, thông qua hoạt động đầu tư đã triển khai trong thời gian qua, SCIC vẫn chưa thực sự thể hiện rõ vai trò nhà đầu tư Chính phủ như kỳ vọng.

Theo ông Lê Song Lai, hoạt động của SCIC còn gặp nhiều khó khăn, trong đó nổi bật là vướng mắc về cơ chế, các khuôn khổ quy định. Đặc biệt, quyền chủ động trong triển khai hoạt động kinh doanh của SCIC còn hạn chế. Cụ thể, theo cơ chế hiện hành được áp dụng đối với doanh nghiệp Nhà nước, các Tập đoàn, Tổng công ty, trong đó có SCIC, chưa hoàn toàn nắm toàn quyền chủ động, tự chịu trách nhiệm trong hoạt động kinh doanh, làm giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Nhà nước so với khu vực khác. Bên cạnh đó, chưa có cơ chế phù hợp để đánh giá hiệu quả, bảo toàn và phát triển vốn đầu tư tính trên toàn bộ danh mục vốn đầu tư/vốn quản lý/vốn chủ sở hữu được giao của SCIC. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 và kinh tế số phát triển mạnh mẽ thì kỳ vọng và nhiệm vụ của SCIC càng nặng nề hơn. Với vai trò nhà đầu tư vốn Nhà nước, SCIC cần tối ưu hóa hiệu quả vốn đầu tư để tạo nền tảng cho phát triển, góp phần thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đầu tư để đi tắt đón đầu cuộc cách mạng 4.0 và phát triển kinh tế số.

Tại Hội thảo, các chuyên gia, học giả đã bàn luận và đồng tình ghi nhận những hoạt động hiệu quả của SCIC qua 15 năm đã khẳng định tính đúng đắn trong chủ trương thành lập một tổ chức kinh tế đặc biệt của Chính phủ, hoạt động dưới mô hình tổng công ty Nhà nước. Tuy nhiên, các khoản đầu tư của SCIC chủ yếu diễn ra tại các doanh nghiệp hiện hữu, chưa có các khoản đầu tư vào những lĩnh vực then chốt, thiết yếu hay những địa bàn quan trọng và quốc phòng, an ninh, những lĩnh vực mà doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác không đầu tư.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cùng cho rằng, SCIC sẽ phải là nòng cốt dẫn dắt, sát cánh cùng các Tập đoàn kinh tế Nhà nước chuyên ngành tham gia đầu tư vào các lĩnh vực quan trọng của đất nước. “SCIC cần phải trở thành nhà đầu tư chuyên nghiệp, đầu tư toàn cầu chứ không chỉ đầu tư trong nước như hiện nay”, PGS.TS. Hoàng Văn Hải, Viện Quản trị Kinh doanh - Trường Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội nói.

Tại Hội thảo, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, cần tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức và hoạt động của SCIC, sửa đổi các khung pháp lý để giúp SCIC thực hiện tốt hơn vai trò nhà đầu tư của Chính phủ. Ngoài ra, các chuyên gia cũng kỳ vọng sau khi Chiến lược phát triển của SCIC được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Tổng công ty sẽ thúc đẩy tiến trình tái cơ cấu và sắp xếp đổi mới doanh nghiệp Nhà nước, nâng cao hiệu quả đầu tư kinh doanh vốn Nhà nước tại doanh nghiệp. Về dài hạn, SCIC sẽ trở thành nhà đầu tư của Chính phủ, là tổ chức tài chính Nhà nước chuyên nghiệp hàng đầu ở Việt Nam.