Xà cừ là loại cây gỗ to, dáng cao, nhiều cành, lá nhiều, rậm và rất xanh. Loại cây này thay lá rất nhanh, cứ như thay áo mới vậy. Ào ạt lá vàng rơi khắp nẻo đường, nhất là những khu phố cổ, phố cũ được xây dựng từ thời Pháp. Nào hãy qua đường Hoàng Diệu, Lý Nam Đế…, đi trên những thảm lá dày, ta chợt thấy một Hà Nội đáng yêu hơn với muôn vàn cây lá khác nhau.

“Dù có đi bốn phương trời, lòng vẫn nhớ về Hà Nội”.

“Nhớ tiếng leng keng tàu sớm khuya. Những đêm hoa sữa thơm nồng. Và nhớ...”.

Rất nhiều người nước ngoài lần đầu tới Hà Nội đều tỏ ra ngạc nhiên mà nhận xét rằng “Thủ đô Việt Nam mang dáng dấp của một đô thị du lịch, xanh sạch đẹp” khi họ đi qua nhiều phố cổ với bạt ngàn cây xanh đủ loại. Thấp thoáng sau những lùm cây kia là bao mái ngói nhấp nhô “thâm nâu cổ kính”. Hà Nội quả là đẹp. Và có lẽ, góp phần làm nên nét đẹp tươi tắn đó có sự hiện diện của những hàng cây trường tồn cùng lịch sử...

Với tôi, Hà Nội đẹp về nhiều điều, nhưng tôi nhớ nhất Hà Nội với biết bao cây cối um tùm, đẹp lung linh như trong cổ tích vậy. Ai đã từng qua Hà Nội, dạo trên các phố cũ thuộc quận Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Ba Đình... mới thấy hết nét đẹp lạ lùng của Hà Nội ẩn chìm qua những lùm cây xanh trầm lặng bốn mùa. Cây đường Thanh Niên, cây Hồ Hoàn Kiếm, cây Quảng Bá - Nghi Tàm, cây dọc chân cầu Long Biên... Nhiều vô kể. Có thể nói, Hà Nội đúng là một vườn bách thảo muôn màu vậy. Có nhiều cây quen thuộc, như phượng vĩ, xà cừ, sấu, bằng lăng,... Nhưng còn có biết bao cây xanh mà một người chỉ sống ở nông thôn như tôi, mấy chục năm trước đến Hà Nội mới biết tới lần đầu. Chẳng hạn, cây lộc vừng, cây cơm nguội, cây hoa sữa, cây sao, cây sưa, cây trứng cá,... Cả cây chò cao vút mới được đem đến từ đất Tổ Hùng Vương (Phú Thọ) trồng tại Lăng Bác đầu năm 1975. Chà, lúc đó, trước khi lên đường ra trận, tôi đã kịp đi, kịp ngắm rừng cây xanh hoài không biết chán và trong hồn tôi, đã ngập tràn một Hà Nội với bạt ngàn một rừng cây muôn hồng ngàn tía.

Cây xanh đã làm nên một nét đẹp Hà Nội không lẫn vào đâu được. Bởi một thành phố cổ không thể không có bóng dáng cây cổ thụ. Di tích Hà Nội ngàn năm văn vật còn đó với những công trình kiến trúc lâu đời, như nhà cửa, đường sá, đình đài, miếu mạo... Song còn một di tích sống động nữa là những bóng cây cổ thụ bao đời. Cây là hồn của đất. Cây là chứng tích của quá khứ, hiện tại và tương lai. Cây hồn nhiên tươi xanh qua biết bao những thăng trầm của lịch sử. Tôi thích những hàng cây xà cừ cao lừng lững, có mặt ở rất nhiều đường phố. Xà cừ cao to, tán lá rộng, ken dày và xanh tươi bốn mùa. Tôi thích hàng sấu xanh đen xếp hàng đều đặn trên phố Trần Phú mà tôi đã từng biết qua bài thơ “Tiếng chổi tre” của Tố Hữu. Rồi những cây đa ở đền Ngọc Sơn, đền Bà Kiệu, cây đa Nhà Bò (phố Lò Đúc), cây đa trong sân Tòa báo Nhân Dân (phố Hàng Trống), hay những cây đa do Bác Hồ cùng các vị lãnh đạo trong nước và thế giới trồng rải rác khắp Thủ đô Hà Nội, chính là những dấu ấn thiêng liêng không thể quên của đất Hà Thành. Và có lẽ, mọi người dân Việt Nam không thể quên khu vườn Phủ Chủ tịch, nơi có Nhà sàn Bác Hồ đã ở khi Người về Thủ đô. Ở đó có vườn cây, ao cá với cảnh sắc thiên nhiên thật tuyệt vời. Bao nhiêu cây cối ở đây qua tay Người chăm sóc. Mỗi một năm, theo thời gian, cây lại lớn lên và thêm một tuổi. Qua dáng cây Hà Nội, ta nhìn ra bề dày lịch sử thời gian với bao nhiêu nỗi niềm sướng khổ, buồn vui, hạnh phúc... Tôi không thể quên được lời của một đồng đội vốn là người Hà Nội chính gốc, trong một lần thổ lộ: “Ồ, sắp đi xa rồi, mình ước ao hôm nào mình được tranh thủ về thăm nhà ở giữa đường Lý Thái Tổ. Mình sẽ đứng thật lâu dưới bóng cây trứng cá ngay trước ngõ. Cậu chưa biết cây trứng cá đâu. Phải đợi giữa đêm khuya, phố phường im ắng, ngước nhìn tán lá cây rung rinh dưới ánh đèn, ta mới thấy Hà Nội của ta thân thương, gần gũi biết nhường nào”.

Cây, đúng là một sắc màu làm nên hồn vía Thăng Long. Ta yêu cây nhưng cũng phải có ý thức giữ gìn cho thảm xanh thiên nhiên này xanh và tươi mãi. Cũng không ít người Thủ đô ta chưa thực sự hiểu hết giá trị này. Bởi cũng còn khá nhiều người thiếu ý thức chăm chút, bảo vệ cây cối. Họ dửng dưng trước nhiều hàng cây mới lớn, bẻ cành hái lá, chăng dây điện dây thép vào cây. Thậm chí, có người còn ngang nhiên đổ nước thải, cặn xăng dầu, hoá chất... vào gốc cây mà không biết rằng hành vi như vậy sẽ huỷ hoại cây cối và môi trường. Ta còn nhớ câu thơ nhà thơ Phạm Hổ từng viết: “Loài cây cũng suy nghĩ/ Loài cây cũng có tình”... Vậy thì bạn hỡi, hãy biết chung tay bảo vệ những người bạn thân thương bao đời đồng hành cùng ta bạn nhé. Đó chính là một phần không thể thiếu của Thăng Long - Hà Nội ngàn năm:

Cuộc sống cứ qua đi như thể là vẫn thế

Tôi đi và nghe nắng trời gieo hạt dưới vòm cây

Phút tĩnh lặng của rất nhiều biến động

Mùa thu bắt đầu từ bóng lá me bay...